EIP Water conferentie - de rol van de staat bij Innovatie

Het was al even geleden dat ik op een Europese Conferentie ben geweest, maar begin Februari was het weer eens zover.  Het was ook om hoek, want in Leeuwarden mocht ik deelnemen aan de EIP water conferentie 2016.

Een veelbelovend programma, met Minister Schultz als voorprogramma, ik heb nog aan de speech meegewerkt.  Een goed overigens prima verhaal waarin de Afsluitdijk een prominente rol in nam.  Toch was het podium deze dag voor absoluut voor Mariana Mazzucato.  Zij is bekend van 'De slimme staat', waar ik al eerder een blog over schreef.

De reis naar Leeuwarden was het absoluut waard, live is het verhaal nog sterker dat in haar Ted-talk.  Zij legt heel duidelijk uit hoe zij onderbouwd dat de overheid investeert en het bedrijfsleven profiteert. Consequentie hiervan is dat de overheidsuitgaven in Kennis en Innovatie dalen, omdat de winsten van succesvol innovatie aan de private markt neerslaan en we sinds een jaar of 15 een race naar de bodem hebben in de belastingsregimes tussen landen.  Ook het statement dat Iphones, Google en Facebook volledig gebaseerd zijn op technologie die in overheidsopdracht ontwikkeld is, maar dat dit verhaal nooit zichtbaar gemaakt wordt, is heel herkenbaar.  Mariana heeft ook stevige kritiek op het topsectorenbeleid in Nederland.  Daar zouden we echt nog eens goed naar moeten kijken.



Tijdens de conferentie veel bekenden gesproken. Zowel vanuit mijn departementale netwerk, uit mijn topsectorentijd en vanuit mijn huidige functie bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma.  Het Hoogwaterbeschermingsprogramma is ook een mooi voorbeeld van anticiperen op klimaatveiligheid.  Zoals de Minister zie, prepair rather than repair.  Overstromingen door heel Europa laten zien dat waterveiligheid belangrijk is.

De conferentie is afgesloten met de Leeuwarden Declaration. Een mooie ambitie om aan innovatie in de watersector te blijven werken.

De slimme staat

Deze maand een mooie uitzending van tegenlicht over de rol van de overheid bij Innovatie.  Gebaseerd op het gedachtegoed van Mariana Mazzucato uit 'the entrepreneurial state'  Mooie uitzending waarin de rol van de overheid goed wordt belicht. Jammer dat het aan het eind weer over de kosten gaat, in plaats van over de vraag hoe we als publieke en private sector gezamenlijk innovatie blijven aanjagen.

Naar aanleiding van deze uitzending heb ik de nodige vragen gehad.  De overheid heeft een rol in innovatie, en dat laat de dagelijkse werkelijkheid ook wel zien.  Het is ook geen tegenstelling tussen overheid en markt, maar het gaat om het samenspel tussen beide.

Bekijk hier de gehele uitzending.

Inkoop als driver voor innovatie in het publieke domein

Inkoop wordt belangrijker als driver voor innovatie in het publieke domein.   Dat is in een zin de essentie van de publicatie 'public procurement as a diver of innovation in SME's and Public Service' van de Europese Commissie die recentelijk is gepubliceerd.

Bevat de publicatie hele nieuwe dingen? Nee, het is een ondersteuning van het beleid rondom innovatiegericht inkopen dat we binnen Nederland al kennen.  Maar: de publicatie biedt beleidsmakers en inkopers instrumenten om hun beleid rondom inkoop te ondersteunen en biedt een overzicht van tools en instrumenten om de eigen inkooporganisatie te ondersteunen.

Er zitten zeker wel een aantal interessante zaken in de publicatie. Allereerst bevestigt ook deze publicatie dat inkoop niet een faciliterend onderdeel is van een project of organisatie, maar dat het er juist om gaat om vanuit een strategisch perspectief naar inkop en innovatie te kijken. De publicatie biedt aanknopingspunten voor grensoverschrijdende gezamenlijke inkoop, en de koppeling met de Europese fondsen. Toch slot gaat de publicatie ook in op kennisontwikkeling en kennisverspreiding op het gebied van inkoop.

Conclusie. De publicatie ondersteund het beleid dat we in Nederland hebben, en biedt inspiratie en instrumenten om het beleid nog verder te ontwikkelen, te implementeren en toe te passen in onze dagelijkse inkoop.

Beleidskader Innovatiegericht Inkopen gelanceerd

Vorige week was het dan zover. Na de fysieke presentatie op de martkdag van Rijkswaterstaat is op 9 april het beleidskader Innovatiegericht Inkopen gepresenteerd. Bijna 2 jaar werk in een boekje, maar ik ben erg trots op het resultaat.

Vergezeld van een persbericht is het beleidskader geplaatst op internet.  Het persbericht leverde een mooi artikel op in de Cobouw, dat ook door andere media werd over genomen. Ook het Ministerie van Economische Zaken heeft het bericht over genomen op de website van Inkoop Innovatie Urgent.

De komende weken staan in het teken van het afhandelen van alle verzoeken om meer informatie, voorlichting en presentatie, en het nadenken over het implementatieplan.  Daaraan wordt nu hard geschreven. Ook het Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft inmiddels interesse getoond en wil kijken of het beleidskader bruikbaar is voor de hele overheid. Het zou erg leuk zijn als over enkele jaren blijkt dat in de afgelopen 2 jaar de basis is gelegd voor innovatiegericht inkopen binnen de hele overheid.

Een PDF van het beleidskader is hier te vinden.

Spagaat tussen kennis en klein bij de overheid

Vorige week mocht ik weer twee dagen nadenken over de vraag hoe we vanuit beleid meer gebruik kunnen maken van kennisontwikkeling bij kennisinstituten en universiteiten.  Als laatste onderdeel van de leergang 'Van kennis naar beleid' stond deze keer het domein ruimte op het programma.  Erg leuk, zeker als  er tijdens de avond een architect een presentatie van 300 sheets van allerlei prachtige panden komt laten zien.

Vrijdagmiddag in de trein naar huis had ik wel even het gevoel dat ik twee dagen in een sprookjeswereld geleefd heb. Heerlijk nadenken over de meest recente ontwikkelingen in de kenniswereld en wat we daarmee in het beleidsveld zouden kunnen.  Tegelijkertijd staat de komende weken 'de plaatsing' op de rol bij Rijkswaterstaat en wordt iedereen geinformeerd of hij (of zij) een toekomstvaste formatieplaats krijgt, of niet. Want de overheid moet kleiner worden.  In dat traject draait het om leeftijdscategorien, pensioenjaren en aandachtgebieden.  Het woordt kennis staat niet bovenaan in de lijstjes met criteria.

Wim Derksen schrijft op zijn blog een aantal post over 'het nieuwe werken', waarin hij  vanuit zijn loopbaan reflecteert op de veranderingen bij de overheid.  Hoewel ik eigenlijk niet met Derksen 'mee wil somberen' zijn veel van zijn observaties toch wel heel herkenbaar. Misschien toch wel jammer, want tijden van verandering zijn ook het moment om impulsen te geven, ook op het gebied van kennis.

transities als onderliggende aanjager van innovatie

De afgelopen weken ben ik opvallend vaak het begrip transities in samenhang met innovatie tegen gekomen.  Transities vereisen systeemveranderingen, aanpassingen en daardoor innovaties.  Allereerst schrijft de Adviesraad voor Wetenschap en Technologiebeleid  er over in zijn publicatie 'waarde creëren uit maatschappelijke uitdagingen' zie ook mijn eerdere blog hierover.  In het advies wordt heel nadrukkelijk gepleit op regie op maatschappelijke transities door de vakdepartementen, de overheid wordt uitgedaagd om soms ook echt het voortouw te nemen, zoals ook door Mazzucato bepleit in haar boek - the entrepeneurial state. 

Vorige week mocht ik tijdens de leergang 'van kennis naar beleid en goverannce' die ik volg, intensief in gesprek met Jan Rotmans. Centraal stond het gedachtegoed over transitie zoals hij ook opschrijft in zijn boek 'In het oog van de Orkaan'.  Hij heeft een prachtig ,bijna visionair, verhaal, maar als je vervolgens door vraagt dan blijkt toch wel dat er ook in al deze situaties soms knelpunten zijn.  Zo blijkt dat de eerste drijvende gebieden in Rotterdamse haven toch aanbesteed moeten worden, iets wat men had kunnen weten als er in een eerdere fase inkoopprofessionals hadden meegedaan in het proces.  Ook de concessie die nu wordt voorbereid voor een van de havengebieden ga ik met interesse volgen, daar zie ik nog wel wat aandachtspunten.

Het verhaal van Jan Rotmans heeft voor mij een aantal zaken scherper gemaakt:
1 - Nederland is in transitie en wel op verschillende domeinen. Dat is iedere dag te zien.
2 - Transities zijn niet te regisseren of te managen door 1 partij, maar je kan ze wel beinvloeden door mee te bewegen.
3 - Er is een rol voor de overheid weggelegd, maar de klassieke interventies van de overheid (wetten en regels) werken vaak niet. Een andere rol is nodig. Dit kan faciliteren en verbinden zijn, maar het kan ook regie nemen bij het opschalen van ontwikkeligen en het bevorderen van marktcreatie.
4 - Transitie biedt een voedingsbodem voor innovatie.

Bijzonder om zo verschillende puzzelstukjes bij elkaar te zien vallen.

Met een frisse blik van buiten kijken naar innovatie in de watersector

Blij verrast zat ik dit weekend het afstudeerrapport van Juan Antonio Gonzalez - Moscoso te lezen. A review of the impact of the innovation policy on the innovation capacity of the water policies.  Verfrissend hoe Juan de innovatie beschrijft en in vier lagen (policy, rules, netwerk en infrastructuur) uiteen zit. Vervolgens kijkt hij naar de sector en doet aanbevelingen op ieder niveau.

In de tabel met opportunities beschrijft Juan de kansen voor het beleid en de sector om nog innovatiever te worden. Ik vond het een erg interessant rapport wat bredere aandacht binnen de topsector water verdient, want om de doelen van de topsector Water te stimuleren hebben we ook ondersteunende incentives nodig voor innovaties. Dit rapport biedt daarvoor een aantal interessante gezichtspunten.

Kennis en beleid - de parallel met innovatie?

Deze week voor mijn leergang het boek "kennis en beleid" verbinden van Wim Derksen. doorgelezen. Interessante beschouwing van de wisselwerking zoals we deze tussen kennis en beleid kennen. Ook al is het een versimpeling van de werkelijkheid, het geeft wel een mooi overzicht op welke niveaus de wisselwerking plaats vindt en wat er allemaal bij komt kijken.

Terwijl ik aan het lezen was heb ik ook heel bewust het innovatiedomein erbij gehouden. Dan zijn er toch wel interessante parallelen te trekken.
- Kennisbehoefte beleidsmakers -   Voor innovatie wordt er nu gewerkt aan een innovatieopgave waarin de organisatie Rijkswaterstaat uiteen zet welke innovatiebehoefte zij heeft de komende jaren.
- Kennisagenda - De innovatieagenda van Rijkswaterstaat is de vraagkant. De komende jaren moeten we ook kijken hoe we samen met markt en kennisinstellingen komen tot een gezamenlijke innovatieagenda.
- Onderzoek kennisinstiuten - Voor het innovatiedomein is dit de innovatieprogramma's en projecten die worden uitgevoerd.

Interessant is nog wel de vergelijking met de kenniskamers zoals deze in het boekje beschreven worden. Bij innovatie vindt op dit moment veel afstemming plaats in de 'Gouden driehoek' tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen.  Daar zitten toch wel wat verschillen. De kenniskamers hadden meer focus op agendering, terwijl de gouden driehoek een bredere context heeft. Daarnaast is de kenniskamer echt een orgaan waar de leiding bij de overheid ligt, voor de gouden driehoek ligt het initiatief bij het bedrijfsleven.

Ondanks deze verschillen zou het toch wel interessant zijn om eens verder te kijken naar deze parallelen, er valt hier volgens mij nog wel een hoop te leren van elkaar.